Lò Lu Đại Hưng: Nơi bảo tồn di sản nghệ thuật gốm sứ tại Bình Dương

Bạn đã bao giờ muốn khám phá một làng nghề gốm cổ, nơi lưu giữ những giá trị truyền thống qua hàng trăm năm lịch sử chưa? Nếu bạn yêu thích những sản phẩm gốm sứ đặc sắc và muốn tìm hiểu quy trình sản xuất gốm thủ công, Lò lu Đại Hưng tại Bình Dương chính là điểm đến không thể bỏ qua. Vậy, Lò lu Đại Hưng có gì đặc biệt và bạn sẽ được trải nghiệm những gì khi đến tham quan nơi này?

1. Giới thiệu đôi nét về Lò lu Đại Hưng

Lò lu Đại Hưng, nằm tại ấp 1, xã Tương Bình Hiệp, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương, là một trong những làng nghề gốm cổ lâu đời nhất của khu vực miền Nam. Vớ hơn 160 năm tuổi, Lò lu Đại Hưng nổi bật không chỉ bởi quy mô sản xuất mà còn bởi các sản phẩm gốm sứ tinh xảo như lu, khạp, vại, ống khói, những vật dụng gắn liền với đời sống sinh hoạt hàng ngày của người dân nơi đây.

Mặc dù nằm trong khu vực công nghiệp hóa phát triển mạnh mẽ, Lò lu Đại Hưng vẫn giữ vững được những giá trị truyền thống của mình, trở thành một điểm đến hấp dẫn cho những ai yêu thích khám phá văn hóa và nghề thủ công. Lò lu Đại Hưng được công nhận là di tích cấp tỉnh từ năm 2006 và thu hút đông đảo khách du lịch đến tham quan, tìm hiểu về quá trình sản xuất gốm thủ công độc đáo. Nơi đây không chỉ phục vụ cho những tín đồ yêu thích gốm sứ mà còn là địa chỉ lý tưởng để các bạn tìm hiểu về di sản văn hóa gốm sứ của vùng đất Bình Dương.

Với thời gian hoạt động từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều, Lò lu Đại Hưng luôn mở cửa chào đón các du khách đến tham quan miễn phí. Bạn chỉ cần lưu ý tránh đến quá sớm hoặc quá muộn để có thể tham quan và tìm hiểu một cách đầy đủ.

2. Nguồn gốc hình thành Lò lu Đại Hưng

Lò lu Đại Hưng có một lịch sử phát triển dài lâu, với nguồn gốc bắt đầu từ một người Hoa gốc Quảng Đông, Trung Quốc. Ông chủ đầu tiên, tên là Chú Ngâu, di cư đến vùng đất này để làm ăn. Mặc dù có nhiều thăng trầm và chịu ảnh hưởng của những thay đổi từ thời hiện đại, Lò lu Đại Hưng vẫn tồn tại và phát triển mạnh mẽ qua hơn 160 năm.

Lò lu bắt đầu với kiểu lò ống, một kiểu lò truyền thống được làm từ tre và lá dừa nước, nhưng qua thời gian, các chủ lò đã cải tiến và xây dựng lại lò theo hình thức bao như hiện tại. Đây là một công trình mang đậm tính truyền thống, được xây dựng bằng gạch sống và trét đất sét, kết hợp với phương pháp nung củi, tạo nên những sản phẩm gốm sứ có chất lượng cao. Đặc biệt, Lò lu Đại Hưng còn lưu giữ rất nhiều nét đẹp văn hóa, góp phần bảo tồn nghề thủ công lâu đời của vùng đất Bình Dương.

Không chỉ giúp phát triển kinh tế, Lò lu Đại Hưng còn là biểu tượng của ngành nghề truyền thống gốm sứ, tạo dựng nền tảng vững chắc cho sự phát triển của các làng nghề khác trong khu vực. Đặc biệt, điểm đặc biệt của Lò lu Đại Hưng là sự gắn kết chặt chẽ với cộng đồng và sự phát triển bền vững qua nhiều thế hệ.

3. Trải nghiệm quy trình sản xuất gốm tại Lò lu Đại Hưng

Khi đến Lò lu Đại Hưng, du khách sẽ được chứng kiến một quy trình sản xuất gốm thủ công truyền thống kéo dài qua nhiều công đoạn tỉ mỉ, thể hiện tài nghệ và sự khéo léo của các nghệ nhân nơi đây. Mỗi sản phẩm gốm được tạo ra từ đôi bàn tay tài hoa, giữ nguyên những đặc trưng của nghệ thuật gốm sứ Việt Nam, đặc biệt là gốm Bình Dương.

Chuẩn bị đất sét là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng trong quy trình sản xuất. Đất sét được khai thác từ các khu vực Dầu Tiếng,Tân Uyên gần đó. Trước khi đưa vào sử dụng, đất được mang ra ngoài trời để phơi nắng, giúp đất có thể phân rã tự nhiên, loại bỏ các chất phèn và các tạp chất khác. Đất được xử lý qua hai lần máy để đảm bảo đạt độ mịn và nhuyễn nhất. Đất sau khi được nghiền mịn sẽ được ngâm trong nước và nhồi kỹ để tạo ra một hỗn hợp đất dẻo, gọi là hồ đất, dùng để nặn gốm.

Tiếp theo, công đoạn tạo hình sản phẩm diễn ra với bàn tay khéo léo của các nghệ nhân. Tại Lò lu Đại Hưng, các nghệ nhân sử dụng kỹ thuật truyền thống để tạo ra các sản phẩm như lu, khạp, vại. Đất sét được cắt thành các miếng nhỏ và cán mỏng, sau đó tiến hành tạo hình thủ công. Chẳng hạn, một chiếc khạp được tạo ra bằng cách dùng rẻo đất thêm vào miệng, rồi tạo thành thành khạp bằng cách đặt vào khuôn tròn ngược. Sau đó, khuôn sẽ được lật ngược lại, xén và làm mịn phần miệng trên, hoàn thiện chiếc khạp một cách hoàn hảo.

Sau khi các sản phẩm được tạo hình xong, chúng sẽ được phơi khô để chuẩn bị cho công đoạn trang trí hoa văn. Những hoa văn trang trí này chủ yếu là hình rồng, phụng – những họa tiết rất phổ biến trong nghệ thuật gốm sứ Việt Nam. Các họa tiết này không chỉ mang tính thẩm mỹ mà còn thể hiện sự uyên thâm trong văn hóa dân gian, gắn liền với những giá trị truyền thống. Mỗi họa tiết đều được vẽ hoặc đắp nổi thủ công, tỉ mỉ đến từng chi tiết.

Tiếp theo là công đoạn tráng men, một bước quan trọng trong quy trình sản xuất. Men ở Lò lu Đại Hưng được pha chế theo công thức cổ truyền, tạo ra độ bóng đặc trưng cho sản phẩm. Công đoạn này cũng được thực hiện thủ công, từng sản phẩm một, đảm bảo mỗi sản phẩm khi hoàn thiện đều đạt được chất lượng cao nhất.

Sản phẩm sau khi tráng men sẽ được xếp vào lò nung. Lò ở đây được xây dựng theo kiểu lò bao truyền thống, lò được đốt bằng củi và nhiệt độ trong lò đạt khoảng 1200°C. Thời gian nung kéo dài từ 4 đến 6 tiếng, tùy thuộc vào loại sản phẩm. Sau khi sản phẩm đã đạt yêu cầu, lò sẽ được mở và sản phẩm sẽ được lấy ra. Trong mỗi mẻ nung, tỷ lệ sản phẩm đạt yêu cầu có thể lên đến khoảng 90%, điều này chứng tỏ tay nghề của những người thợ ở Lò lu Đại Hưng.

Lò lu Đại Hưng hiện nay vẫn duy trì phương thức sản xuất thủ công truyền thống, không sử dụng máy móc trong các công đoạn chính, ngoài khâu làm đất. Điều này giúp sản phẩm giữ được những đặc trưng vốn có của gốm Bình Dương, và cũng là sự khẳng định bản sắc văn hóa của nơi đây. Mỗi ngày, Lò lu Đại Hưng sản xuất trung bình khoảng 300 sản phẩm, tất cả đều được làm thủ công theo cách thức cổ truyền xưa. Những sản phẩm này không chỉ giữ nguyên hình dáng, chất liệu và màu sắc giống như hơn một trăm năm trước mà còn đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong và ngoài nước.

Lò lu Đại Hưng không chỉ là một cơ sở sản xuất gốm mà còn là một biểu tượng văn hóa của Bình Dương, thể hiện được sự bền bỉ và tâm huyết của những người thợ gốm qua bao thế hệ. Nơi đây là niềm tự hào của người dân Bình Dương, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị của nghề gốm truyền thống.

4. Lưu ý gì khi đi tham quan Lò lu Đại Hưng

Khi tham quan Lò lu Đại Hưng, du khách cần lưu ý một số điều để chuyến đi được trọn vẹn và thú vị. 

• Đầu tiên, bạn nên chọn thời gian đến phù hợp, vì nơi đây mở cửa từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều, nên tránh đến quá sớm hoặc quá muộn để có thể tham quan đầy đủ các hoạt động sản xuất gốm.
• Bên cạnh đó, khi tham quan, bạn hãy thử tự chuẩn bị sẵn một số câu hỏi để hỏi các nghệ nhân, bởi họ rất sẵn lòng chia sẻ về quy trình sản xuất cũng như những câu chuyện lịch sử của Lò lu Đại Hưng. Đặc biệt, nếu bạn có dịp tham gia vào các hoạt động trải nghiệm như nặn tượng đất sét, đừng ngần ngại tham gia và thể hiện sự sáng tạo của mình.
• Ngoài ra, Lò lu Đại Hưng không thu phí tham quan, nhưng nếu bạn muốn mua những sản phẩm gốm sứ mang về làm quà, hãy chuẩn bị một số tiền để lựa chọn các sản phẩm như lu, khạp, hay các vật dụng trang trí gốm độc đáo.

Lò lu Đại Hưng không chỉ là điểm tham quan thú vị mà còn là nơi để bạn hiểu hơn về một phần di sản văn hóa của Bình Dương. Với gần 160 năm lịch sử, nơi đây vẫn giữ vững được những giá trị truyền thống, cung cấp cho du khách những trải nghiệm đáng nhớ về nghề gốm sứ thủ công. Hãy đến và khám phá, bạn sẽ không thất vọng về những điều thú vị mà Lò lu Đại Hưng mang lại!